Primum genus in aedificiis et domiciliis a Samnitium aetate, h.e. ab CL anno ad XXC annum a. Ch. n., usatum imitatio marmoris varii, alabastri vel porphyritae, est; dicitur "Genus Crustae": in hoc genere imitationes colore rubro et nigro et flaventi ornamento subiacenti factae comprehenduntur, qui iocundam colorum diversitatem cum formis geometricis constituunt.
Pompeiis primum genus pingendi, quod in Basilica et Iovis templo et Domi Fauni invenitur, ordinatum ac simplex, ex artificibus Graecis et vasis figuris rubris in superficiebus nigris pictis nascetur. Hoc genus a Mau, studioso Germano qui primus picturam antiquam composite consideraverat, "Primum Genus Pompeianum" appellatum est. Picturae huiusmodi Pompeianae et Herculanenses parvas architecturae partes, velut pila ad spatia dividenda, continent. Postea in "Saecundo genere", ad ultimas tres quartas primi saeculi a. Ch. n. pertinente, architecturae partes praevalent. Admirabilium picturarum series ab Villa Publi Fanni Sinistoris provenentium, una ex pluribus villis apud Nemus Regale, summus gradus huius generis progressu est. Hae picturae, quae nunc in Metropolitano Museo Artis ex Nova York sunt, subtilibus columnis faciem loci porticibus circumdati conclavi dantibus dividebantur. Non est dubium quin multae picturae scaenarum imitationes ad ludos scenicos pertinentium, de quibus etiam Vitruvius narret, sint. Comparationes cum Campania solum conici possunt, sed notabile est quod Neapolis histrionum sedes magna erat. Plinius Maior Romae scaenam pictam esse rettulit, probabiliter harum picturarum similem. Ea, ab Appio Claudio Pulchro anno IC a. Ch. n. facta, domorum tectorum aspectus continuisse dicitur tantos veri similes, ut volucres quoque illi se applicare niterentur. Graeci et Romani prospectiva utebantur ad spatiorum profundum pictura simulandum.
Pictor Pompeianus argumento appropinquare ac hortos clientibus dilectos minute pingere solebat. Hic, ut pictores architecturae argumentorum, scaenas imitari videbatur; celeberrimae picturae huiusmodi quae manent, scilicet descriptiones virides argumenti silvestris ab Villa Liviae apud Saxa Rubra provenientes, quae in Museo Patrio Romano servantur, ad tempus inter XL et XXV annum a. Ch. n. pertinent. Sed etiam Pompeiis illae picturae abundabant, cum et visiones quietas Domus Pomari, quae "verdures" praesagiebant, Gallorum et Belgarum aulea, et vividas ferarum exoticarum visiones complecterentur. Secundum propositum ut picturae conclavium finibus respondendae essent, hortorum parietes floribus, fruticibus, et animalibus pingebantur, quo horti ampliores viderentur. Argumenta naturalia bene picta sunt, cum miri exitus efficierentur, qui suave sensum frigidum movebant. Sed florum fructorumque coronae iam saecundo saeculo a. Ch. n. Pergami eius imperi arte luxuriante pingebantur et sculpebantur. Praeterea Demetrius pictor Graecus, Seleuci filius, qui anno CLXIV a. Ch. n. Romae fuerat, "Pictor Prospectuum" (topographos) primus, quod sciam, appellatus est. Volucres inter frondem salitantes, ardeae inter arbores Punicas, et aves, quas horti Pompeianorum vero continebant, parvi labri ad balnea sua destinati margine residentes effinguntur. Pictores animalia mortua, ut volucres et pisces, cum oleribus ac fructibus pingere solebant. Descriptiones inanimorum Pompeianae et tabernarum signa quoque ex celebre pictore Graeco orientur, qui saeculo III a. Ch. n. argumentorum vulgarium, ut tonstrinarum, sutorum tabularum, asinorum et ciborum, repraesentationibus se tradebat. Aliqui tectores Pompeiani autem saecundi saeculi p. Ch. n. miros exitus figuris humanis, exempli gratia tribus magnis parietibus ad argumentum religiosum pictis in triclinio Villae Mysteriorum, consecuti sunt. Haec opera tectoria, quae initiationem sacris Baccheis effingunt et dignitatem, impetum, terrorem, incitationem exprimunt, ab amissis exemplis Pergamensis proficiscentur; robusta compositio ad parietes villae pingendas adhibita sic mira est, quae antiquae picturae maximum testimonium, quod maneat, iudicata sit.
Dubium est quin ea ad Caesaris aetatem (dimidia parte primi saeculi a. Ch. n.), an initium regni Augusti (XXXI a. Ch. n. - XIV p. Ch. n.) pertineat.
...Primum genus in aedificiis et domiciliis a Samnitium aetate, h.e. ab CL anno ad XXC annum a. Ch. n., usatum imitatio marmoris varii, alabastri vel porphyritae, est; dicitur "Genus Crustae": in hoc genere imitationes colore rubro et nigro et flaventi ornamento subiacenti factae comprehenduntur, qui iocundam colorum diversitatem cum formis geometricis constituunt...
... in "Saecundo genere", ad ultimas tres quartas primi saeculi a. Ch. n. pertinente, architecturae partes praevalent. ... Non est dubium quin multae picturae scaenarum imitationes ad ludos scenicos pertinentium, de quibus etiam Vitruvius narret, sint. ...
... Pictores qui hoc genere usi sunt spatiorum profundum neglexere et structuram raram ac levem, hastae gramineae similem, secundum vanam architecturam in pariete describebant. Cum Romani XXX anno a. Ch. n. Aegyptum cepissent, partes Aegyptii ornatus huic generi pingendi mistae sunt...
... Huius temporis pictores secundi generis architecturae argumenta, urbium atque aedificiorum prospectus, ut amoenum portum sole collustratum ex Stabiis visum, imitabantur. Structurae pictae autem saepe imaginariae sunt et scaenarum admonent. ...